اگزما – علل بروز، نحوه تشخیص و روش‌های درمان و پیشگیری
اگزما اصطلاحی برای نام‌گذاری گروهی از عوارض پزشکی است که موجب التهاب و تحریک پوست می‌شوند. شایع‌ترین نوع اگزما، درماتیت آتوپیک یا اگزمای آتوپیک نام دارد. آتوپیک به گروهی از بیماری‌هایی گفته می‌شود که منجر به عوارض آلرژیک دیگر مانند آسم و تب یونجه می‌شوند.
حدود 10% تا 20% نوزادان و حدود 3% بزرگ‌سالان و کودکان در آمریکا دچار اگزما می‌شوند. اکثر نوزادان با رسیدن به سن ده‌سالگی از این عارضه رهایی می‌یابند اما برخی افراد در طول زندگی خود به‌صورت جسته‌وگریخته علائم آن را مشاهده خواهند کرد. این بیماری در صورت درمان مناسب معمولاً قابل‌کنترل است.
علائم اگزما چیست؟
اگزما در هر ناحیه از پوست که بروز یابد، تقریباً همیشه همراه با خارش است. گاهی خارش قبل از بروز راش شروع می‌شود. راش معمولاً روی صورت، پشت زانوها، مچ دست‌ها، دست‌ها یا پاها دیده می‌شود. ممکن است نواحی دیگر را هم درگیر کند.
نواحی دچار اگزما معمولاً بسیار خشک، کلفت یا پوسته‌پوسته هستند. در افرادی که پوستشان لطیف و نازک است، این نواحی در ابتدا قرمز شده و سپس قهوه‌ای می‌شوند. در افرادی که پوستشان تیره‌تر است، اگزما روی تجمع رنگ‌دانه‌ها تأثیر می‌گذارد و آن ناحیه را روشن‌تر یا تیره‌تر می‌کند.
در نوزادان، راش همراه با خارش ممکن است عارضه‌ای مترشح و شکننده ایجاد کند که بیشتر روی صورت و کف سر ایجاد می‌شود اما لکه‌ها در هر ناحیه‌ای ممکن است پدیدار شوند.
علت بروز اگزما چیست؟
علت دقیق اگزما مشخص نیست اما تصور می‌شود که با واکنش افراطی سیستم ایمنی بدن نسبت به محرک ارتباط دارد. همین واکنش است که علائم اگزما را موجب می‌شود.
به‌علاوه، اگزما معمولاً در خانواده‌هایی وجود دارد که سابقه آلرژی‌های دیگر یا آسم را دارند. همچنین، اگر سد پوستی دچار نقص باشد، رطوبت از آن خارج و میکروب به آن وارد می‌شود.
برخی افراد ممکن است در واکنش به برخی مواد یا شرایط، دچار راش و خارش شوند. برخی افراد در تماس با مواد زبر و خشن دچار خارش پوست می‌شوند. برخی دیگر هم در اثر گرما یا سرمای زیاد، قرار گرفتن در معرض برخی محصولات خانگی مانند صابون یا شوینده یا تماس با شوره بدن حیوانات دچار راش می‌شوند. عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی یا سرماخوردگی‌ها هم می‌تواند محرک خوبی باشد. استرس، این عارضه را وخیم‌تر می‌کند.
باوجوداینکه درمان قطعی برای اگزما وجود ندارد اما اکثر افراد توانسته‌اند از طریق درمان‌های پزشکی و دوری کردن از محرک‌ها آن را کنترل کنند. این عارضه، واگیر نیست و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود.
اگزما چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک اطفال، متخصص پوست یا پزشک عمومی می‌توانند اگزما را تشخیص دهند. باوجوداینکه آزمایشی برای تشخیص اگزما وجود ندارد، اکثر پزشکان با مشاهده پوست و چند پرسش می‌توانند آن را تشخیص دهند.
به دلیل اینکه بسیار از افراد دچار اگزما، آلرژی هم دارند، احتمالاً پزشک برای تعیین محرک‌های احتمالی تست آلرژی می‌گیرد. معمولاً از کودکان دچار اگزما تست آلرژی گرفته می‌شود.
اگزما چگونه درمان می‌شود؟
هدف از درمان اگزما، تسکین و پیشگیری از خارش است که منجر به عفونت می‌شود. به دلیل اینکه این عارضه موجب خشکی و خارش پوست می‌شود، برای مرطوب نگه‌داشتن پوست بهتر است از لوسیون‌ها و کرم‌ها استفاده کنید. این محصولات معمولاً هنگامی‌که پوست نمناک است، مثلاً بعد از حمام، استفاده می‌شوند تا به پوست در حفظ رطوبتش کمک کنند. برای تسکین خارش هم می‌توان از کمپرس سرد استفاده کرد.
محصولات بدون نیاز به نسخه مانند کرم هیدروکورتیزون 1% یا پمادها و کرم‌های تجویزی حاوی کورتیوکواستروئیدها معمولاً برای کاهش التهاب استفاده می‌شوند. به‌علاوه، اگر ناحیه دچار اگزما، عفونت کند، پزشک برای کشتن باکتری عامل عفونت، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
درمان‌های دیگر عبارتند از: آنتی‌هیستامین‌ها برای کاهش خارش شدید، درمان با استفاده از قطران زغال (مواد شیمیایی ساخته شده برای کاهش خارش)، پرتودرمانی (درمانی با استفاده از تاباندن اشعه فرابنفش روی پوست) و داروی سیکلوسپورین برای افرادی که درمان‌های دیگر در بهبود شرایطشان مؤثر نبوده‌اند.
سازمان غذا و داروی آمریکا دو دارو را با نام‌های ایمونومودولاتورهای موضعی برای درمان اگزمای خفیف تا متوسط تأیید کرده است. داروهای الیدل و پروتاپیک، کرم‌هایی برای پوست هستند که با تنظیم واکنش سیستم ایمنی، از بروز اگزما جلوگیری می‌کنند.
سازمان غذا و داروی آمریکا به پزشکان در ارتباط با تجویز الیدل و پروتاپیک هشدار داده است زیرا احتمال خطر بروز سرطان با استفاده از آن‌ها وجود دارد. روی بسته‌بندی این دو دارو «کادر سیاه» هشدار سازمان غذا و داروی آمریکا چاپ شده است تا به پزشکان و بیماران درباره ریسک‌های بالقوه آن‌ها اخطار دهد. این هشدار به پزشکان توصیه می‌کند الیدل و پروتاپیک فقط پس از بی‌نتیجه بودن درمان‌های دیگر اگزما و تنها برای بزرگ‌سالان و کودکان بالاتر از 2 سال تجویز شوند. کودکان زیر 2 سال نباید از آن‌ها استفاده کنند.
چگونه می‌توان از بروز اگزما پیشگیری کرد؟
با رعایت نکات زیر گاهی می‌توان از بروز اگزما پیشگیری کرد یا از شدت آن کاست:
- مرطوب کردن منظم پوست
- جلوگیری از تغییرات ناگهانی دما یا رطوبت
- کاهش استرس
- جلوگیری از تعریق یا حرارت بالا
- دوری کردن از مواد زبر و خارش‌زا مانند پشم
- دوری کردن از صابون‌ها، شوینده‌ها و حلال‌های قوی
- شناسایی مواد غذایی عامل بروز اگزما و عدم مصرف آن‌ها