مراقبت پوستی – مقدمات و نکاتی بسیار مهم در مورد راه‌های مراقبت از پوست
در این مطلب به مراقبت پوستی مانند انواع درماتیت که موجب پوسته‌پوسته شدن، خشکی و خارش پوست می‌شوند، درمان‌های موجود برای آکنه و مراقبت از پوست در حال پیر شدن و آفتاب‌خورده می‌پردازیم.
مراقبت از پوست خشک
پوست خشک به پوستی گفته می‌شود که پوسته‌پوسته و فلس مانند است اما اثری از درماتیت (التهاب) در آن دیده نمی‌شود. خشکی پوست معمولاً در ساق پا، دست‌ها و اطراف شکم دیده می‌شود و شاید با خارش همراه باشد. پوست بیشتر در زمستان خشک می‌شود چون رطوبت هوا کم است و در زمستان بهبود می‌یابد. خشکی پوست در برخی افراد ژنتیکی (ارثی) است. به‌علاوه، افراد کهن‌سال بیشتر به خشکی پوست دچار می‌شوند و علت آن تغییرات طبیعی پوست در اثر افزایش سن است.
درمان پوست خشک اهمیت دارد زیرا زیادشدن خشکی پوست موجب درماتیت یا اگزما می‌شود. پیشگیری از یا درمان خشکی پوست به روش‌های زیر امکان‌پذیر است:
- دوش یا حمام با آب ولرم.
- محدود کردن زمان حمام/دوش به 5 تا 10 دقیقه.
- استفاده از مرطوب‌کننده بلافاصله پس از حمام یا شستن دست‌ها.
- استفاده از صابون بدن و دست مرطوب‌کننده.
- استفاده از کرم‌ها و پمادهای غلیظ‌تر در زمستان و لوسیون‌های رقیق‌تر در تابستان.
اگر خشکی پوست با روش‌های بالا بهبود نیافت، پوسته‌پوسته شدن احتمالاً نشانه درماتیت (که به آن اگزما هم می‌گویند) است. انواع مختلفی از درماتیت موجب خشکی، خارش و پوسته‌پوسته شدن می‌شوند، ازجمله:
- درماتیت سبورئیک: راش قرمزرنگ فلس‌مانند همراه با خارش خفیف روی سر، ابروها و اطراف بینی در نواحی دارای غدد چربی فراوان.
- درماتیت تماسی آلرژیک: راشی که در اثر تماس پوست با جسمی که موجب واکنش آلرژیک می‌شود مثل پیچک سمی، ایجاد می‌شود. درماتیت تماسی آلرژیک دست‌ها معمولاً موجب قرمز و فلسی‌شدن پوست و بروز آبدانه (تاول‌های آبدار) روی کف دست‌ها یا انگشتان می‌شود.
- درماتیت آتوپیک: نوع مزمن درماتیت که معمولاً در کودکی شروع می‌شود و جنبه ارثی دارد. همچنین موجب خارش و خشکی شدید پوست صورت و بدن می‌شود.
- پای ورزشکاران: پوست خشک و پوسته‌پوسته در پاشنه پا و یا اطراف آن و بین انگشتان پا که در اثر نوعی قارچ ایجاد می‌شود.
مراقبت پوستی و محافظت در برابر نور خورشید
محافظت از پوست در برابر نور خورشید بسیار مهم است زیرا خورشید، اشعه فرابنفش متصاعد می‌کند. اشعه فرابنفش در طول زمان موجب ایجاد تغییراتی در پوست از جمله چین‌وچروک، تغییر رنگ، لکه‌های پیری، زائده‌های خوش‌خیم (غیر سرطانی) و زائده‌های پیشاسرطانی و سرطانی می‌شود. درواقع، اکثر سرطان‌های پوست با نور خورشید در ارتباط هستند.
اشعه فرابنفش دو زیرمجموعه دارد: UVB و UVA. اشعه UVB موجب آفتاب‌سوختگی و برنزه شدن پوست می‌شود. اشعه UVA موجب پیر شدن پوست در اثر نور (آسیبی که در اثر سال‌ها قرار گرفتن در معرض نور خورشید در پوست ایجاد می‌شود) می‌شود. هردو نوع اشعه با سرطان ارتباط دارند.
اکثر محصولات ضد آفتاب با سدکردن راه اشعه UVB از آفتاب‌سوختگی جلوگیری می‌کنند. محصولات جدیدتر ضد آفتاب در سد کردن راه اشعه UVA هم موفق بوده‌اند. به همین دلیل، توصیه‌های مربوط به محافظت در برابر نور خورشید هم شامل استفاده از ضد آفتاب و هم برگزیدن عادات خاصی می‌شود. این توصیه‌ها عبارت‌اند از:
- اجتناب از نور خورشید ظهر (بین 10 صبح تا 3 بعدازظهر).
- استفاده از کلاه لبه‌بلند، بلوز آستین‌بلند و شلوار بلند.
- استفاده از مقدار زیادی ضد آفتاب و تجدید آن در فواصل زمانی 2 تا 3 ساعت.
- استفاده از ضد آفتاب‌های دارای 30SPF یا بالاتر و مقاوم در برابر اشعه UVA و UVB.
- عدم استفاده از دستگاه‌های سولاریوم (دستگاه‌های سولاریوم سرطان‌زا هستند).
مراقبت پوستی برای مستعدین آکنه
- اگر مستعد آکنه هستید، شوینده مخصوص آکنه بخرید. این محصولات معمولاً حاوی سالیسیلیک اسید یا بنزوئیل پراکساید هستند که به از بین بردن آکنه کمک می‌کنند.
- صورتتان را با ملایمت تمیز کنید زیرا آسیب دیدن آکنه موجب بدتر شدن آن یا به‌جا ماند اثر آن می‌شود.
- از سابیدن پوست و دستمالی ناحیه آکنه خودداری کنید.
- اگر باید از مرطوب‌کننده استفاده کنید، مرطوب‌کننده سبک و غیر مسدودکننده منافذ استفاده کنید که موجب بروز آکنه نمی‌شود.
- زنان باید از فونداسیون بدون چربی و غیر مسدودکننده منافذ استفاده کنند چون لوازم‌آرایش یا محصولات دیگر زیبایی سنگین موجب انسداد منافذ و بدتر شدن آکنه می‌شود.
مراقبت از پوست بالغ
پیری پوست در اثر نور به معنای آسیبی است که در اثر قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش در طول زندگی فرد رخ می‌دهد. زبری، پیگمنتاسیون (رنگی شدن) غیرعادی، از بین رفتن خواص ارتجاعی، بزرگ شدن غدد سباسه (چربی)، عارضه‌های پیشاسرطانی و سرطانی، همگی نمونه‌هایی از تغییر پوست در اثر این عامل هستند و در همین زمان است که نیاز به مراقبت پوستی احساس می‌شود.
ضد آفتاب و مراقبت پوستی در برابر نور خورشید در جلوگیری از افزایش پیری پوست در اثر نور اهمیت دارد. سیگار کشیدن هم در پیر شدن پوست تأثیر دارد پس ترک سیگار برای سلامت پوست مهم است. به‌علاوه، رژیم غذایی متعادل، مواد مغذی موردنیاز پوست را به آن می‌رساند تا پوست بتواند آسیب‌های مداوم ناشی از نور خورشید و عوامل محیطی دیگر را ترمیم کند.
در حال حاضر، محصولات موضعی تجویزی و غیر تجویزی ضد پیری زیادی در بازار وجود دارد، ازجمله:
- ترتینوئین (رتین-آ. و رنووا): داروی تجویزی که ابتدا برای درمان آکنه ساخته شد. به‌علاوه، وقتی به مدت طولانی از آن استفاده شود، بافت و رنگ پوست را بهبود می‌بخشد. ترتینوئین، پوست را لایه‌برداری می‌کند (لایه مرده سلول‌های پوست را از بین می‌برد)، به پیگمنتاسیون یکنواخت کمک می‌کند و خطوط عمیق را کاهش می‌دهد. بسیاری از مردم می‌توانند هنگام خواب از مزایای ترتینوئین و محصولات مرتبط با آن بهره ببرند. عوارض جانبی ترتینوئین عبارت‌اند از: خشکی، پوسته‌پوسته شد و قرمزی پوست. می‌توانید عوارض جانبی آن را با استفاده یک شب در میان و سپس به‌تدریج هر شب، کاهش دهید. ترتینوئین، پوست را نسبت به اشعه فرابنفش حساس‌تر می‌کند پس توصیه می‌شود که هرروز از ضد آفتاب مقاوم در برابر اشعه UVA و UVB استفاده کنید.
- آلفاهیدروکسی اسیدها: آلفاهیدروکسی اسیدها (گلیکولیک، لاکتیک و سیتریک اسید) در بسیاری از محصولات مراقبت پوست دیده می‌شوند. در ایالات‌متحده، تقریباً 185 تولیدکننده محصولات حاوی آلفاهیدروکسی اسیدها وجود دارد. کرم‌ها و لوسیون‌های حاوی آلفاهیدروکسی اسید به بهبود خطوط عمیق، پیگمنتاسیون غیرعادی، لکه‌های پیری و کاهش منافذ بزرگ پوست کمک می‌کنند. عوارض جانبی آلفاهیدروکسی اسیدها عبارت‌اند از: تحریک پوستی خفیف و حساسیت به نور خورشید. به همین دلیل، هر روز باید از ضد آفتاب استفاده کنید.
- بتاهیدروکسی اسید (سالیسیلیک اسید): تحقیقاتی هم بر روی خواص ضد پیری پوست در اثر نور سالیسیلیک اسید انجام شده است. سالیسیلیک اسید، پوست را لایه‌برداری می‌کند و بافت و رنگ آن را بهبود می‌بخشد. سالیسیلیک اسید به ورودی‌های پر شده از چربی فولیکول مو نفوذ و درنتیجه به بهبود آکنه هم کمک می‌کند. محصولات غیر تجویزی زیادی در بازار موجود است که حاوی سالیسیلیک اسید هستند.