راههای مبارزه با انواع تحریککنندههای پوستی رایج را بشناسید
اگر پوستتان حساس است، حتماً میدانید که صابون یا لوازمآرایش جدید ممکن است موجب قرمزی، خارش یا سوزش پوستتان شود.
اما آیا میدانستید که در خانه شما تحریککنندههای پوستی رایج دیگری ازجمله پمادهای آنتیبیوتیک سهگانه، چسب زخم و زیورآلات مرکب از فلزاتی چون نیکل وجود دارد؟ وقتی پوستتان پس از تماس با یکی از این تحریککنندههای پوستی یا بسیاری مواد دیگر ملتهب میشود، دچار عارضهای به نام درماتیت تماسی میشوید.
افرادی که پوست حساسی دارند ممکن است به دو نوع درماتیت دچار شوند:
درماتیت تماسی تحریکی
این نوع از درماتیت، شایعتر است و 80% موارد درماتیت تماسی از این نوع است. وقتی انواع تحریککنندههای پوستی با پوست تماس مییابد، معمولاً واکنشی شبیه به سوزش همراه با خشکی پوست و ایجاد شکاف قرمز دیده میشود. این واکنش پوستی بیشتر دردناک است و خارش چندانی ندارد.
محرکهای درماتیت تماسی تحریکی معمولاً موادی معمولی هستند که ما مدام با آنها سروکار داریم، ازجمله:
• صابونهای قوی
• مواد شوینده
• مواد مخصوص تخلیه چاه
• اسیدها
• استون موجود در لاک پاککنها
• گیاهان
میزان حساسیت افراد نسبت به تحریککنندهها متفاوت است. برخی از افراد دارای پوست حساس حتی در تماس با صابونهای ملایم و مواد شویندهای که معمولاً استفاده میکنند دچار تحریک پوستی میشوند.
همچنین، اگر بیشتر کارهای خانهای که انجام میدهید به صورتی است که پوستتان در معرض محصولات شوینده از مواد شوینده گرفته تا مواد صیقل دهنده قرار میگیرد، بهتدریج سد حفاظتی پوستتان از بین میرود و دچار درماتیت تحریکی خواهید شد.
علائم معمول درماتیت تماسی تحریکی عبارتند از:
• خشکی و ترک پوست
• تورم خفیف پوست
• تاول یا زخم دردناک روی پوست
• سفت شدن و احساس جمع شدن پوست
درماتیت تماسی آلرژیک
این نوع درماتیت که شیوع کمتری دارد، یک واکنش آلرژیک واقعی است. در درماتیت تماسی آلرژیک، سیستم ایمنی به مادهای که با پوست تماس پیدا میکند واکنش نشان میدهد. ممکن است پس از یکبار تماس یا چند بار تماس نسبت به مادهای واکنش آلرژیک نشان دهید. درواقع، ممکن است افراد برای مدتهای طولانی، حتی چندین سال، در معرض مادهای باشند و سپس واکنش آلرژیک نشان دهند.
تحریککنندههای پوستی معمول درماتیت تماسی آلرژیک عبارتند از:
• عطرها
• مواد نگهدارنده
• مواد آرایشی
• پیچک سمی آمریکایی
• آنتیبیوتیکهای موضعی
• لاستیک یا لاتکس
• فلزات موجود در زیورآلات مانند نیکل
برخی افراد نسبت به پمادهای موضعی آنتیبیوتیک سهگانه هم آلرژی دارند. خلاصه اینکه هزاران ماده وجود دارند که میتوانند منجر به درماتیت آلرژیک شوند.
وقتی فردی که نسبت به آلرژن حساس شده است از طریق تماس با مادهای در معرض آن قرار گیرد، علائمی چون خارش و التهاب پوست معمولاً دیرتر ظاهر میشوند. ظاهر شدن این علائم ممکن است از چند ساعت تا چهار روز پس از تماس طول بکشد.
علائم درماتیت تماسی آلرژیک عبارتند از:
• قرمز شدن پوست
• تیره شدن، کلفت شدن و ترک برداشتن پوست
• تکههای پوستهپوسته و خشک پوست
• سوزش یا خارش شدید
• تاولهای مترشح
• کهیر
• حساسیت به نور خورشید
• تورم درون چشم، صورت یا ناحیه تناسلی
برخی افراد هم بهنوعی درماتیت به نام درماتیت تماسی فوتوآلرژیک دچار میشوند. این نوع درماتیت تنها زمانی اتفاق میافتد که پوست با مادهای معین تماس پیدا کند سپس در تماس یا نور خورشید قرار گیرد. این مواد عبارتند از:
• آبلیمو
• کرمهای ضدآفتاب
• لوسیونهای بعد از اصلاح
• آنتیبیوتیکها و برخی عطرها
یافتن منشأ تحریک پوست
اگر حدس میزنید که محصول یا مادهای مشخص منجر به درماتیت در شما شده است، از آن پرهیز کنید و دقت کنید که آیا راش بهبود مییابد یا نه.
اما پیدا کردن علت اصلی درماتیت همیشه آسان نیست. مثلاً، ممکن است پلکهای شما همیشه خشک، قرمز و پوستهپوسته باشد، به نظرتان علتش میتواند چه باشد؟ سایه چشم، خط چشم، پاککننده آرایش یا کرم چشم مخصوص شب؟
گاهی افراد هیچ سرنخی ندارند دچار راش میشوند اما به یاد نمیآورند که پوستشان با چه موادی در تماس بوده است. یا اینکه پوست صورتشان ملتهب میشود و فکر میکنند که محصولات مخصوص پوست صورتشان موجب آن شدهاند. درواقع، شاید بهطور ناخواسته مادهای را از دستشان به صورتشان منتقل کرده باشند. آن ماده تأثیری روی دستها ندارد اما پوست صورت که حساستر است به آن واکنش نشان خواهد داد.
اگر نمیتوانید منشأ تحریک را پیدا کنید، به متخصص پوست مراجعه کنید. او درباره شغلتان، کارهای خانه، عادات، داروها و مواد آرایشی که مصرف میکنید و عوامل دیگر برای پیدا کردن سرنخ درباره ریشه مشکل سؤال خواهد کرد.
ممکن است پزشک از شما آزمایش بگیرد. هیچ آزمایشی برای درماتیت تماسی تحریکی وجود ندارد. اما پزشک ممکن است تست تشخیص حساسیت از شما بگیرد تا متوجه شود شما به کدام نوع آلرژن مسبب درماتیت حساسیت دارید. مقادیر بسیار اندکی از این مواد به مدت یک تا دو روز روی پوستتان قرار داده میشود تا پزشک تشخیص دهد راش ایجاد شده است یا نه.
پیشگیری و درمان درماتیت تماسی
برای تسکین خارش درماتیت تماسی معمولاً درمانهای زیر بهکاربرده میشود:
• آستروئید خوراکی یا موضعی
• آنتیهیستامینهای خوراکی
• نرمکنندههای پوستی
• حمام جو
معمولاً قرمزی پوست یک هفته پس از حذف آلرژن یا عامل تحریککنندههای پوستی از بین میرود. اما خارش، پوستهپوسته شدن و کلفت شدن موقتی پوست چند روز یا چند هفته باقی میماند.
همچنین میتوانید برای مراقبت از پوست حساستان در برابر بروز درماتیت تماسی، گامهایی بردارید. مثلاً:
• وقتی ماده محرک را شناسایی کردید، از آن پرهیز کنید. برای اینکه هنگام کارهای خانه یا باغبانی پوستتان در معرض مواد شوینده، گیاهان و مواد دیگر قرار نگیرد، دستکش به دست کنید و لباسهای محافظتکننده بپوشید. اگر پوستتان با آن مواد تماس پیدا کرد با صابون و آب آن ماده را از روی پوست بشویید.
• انواع پیچک سمی آمریکایی را شناسایی کنید.
• از شویندههای لباس ملایم و غیرعطری استفاده کنید.
• اگر پوست صورتتان حساس است، شویندههای مایع ملایم غیرصابونی استفاده کنید. یا صابون مرطوبکننده غیرعطری و بدون رنگ استفاده کنید.
• صورتتان را با لیف یا پارچه زبر نسایید. بلکه آن را بهآرامی بشویید و با ضربات آهسته حوله خشک کنید.
• از صابونهای آنتیباکتریال یا دئودورانت استفاده نکنید.
• از مرطوبکنندهها، کرمهای ضدآفتاب و مواد آرایشی غیر عطری استفاده کنید که حاوی مواد اسیدی و گیاهی نیستند. مسدودکنندههای فیزیکی نور خورشید که حاوی زینک اکسید یا تیتانیوم اکسید هستند نسبت به کرمهای ضدآفتاب شیمیایی، مشکلات کمتری برای پوست ایجاد میکنند.
• قبل از مصرف محصولات آرایشی و بهداشتی، آنها را امتحان کنید. مقدار کمی از محصول جدید را دو بار در روز روی ناحیه کوچکی از پوست نزدیک به داخل آرنج امتحان کنید. اگر پس از یک هفته، پوستتان تحریک نشد، میتوانید آن محصول را کامل استفاده کنید.
برای محافظت از پوستتان، دو یا سه بار در روز روی آن وازلین یا کرم مرطوبکننده غلیظ بمالید.